ကင္ဆာလူနာမ်ား အတြက္ အစာအာဟာရ

ကင္ဆာလူနာမ်ား အတြက္ အစာအာဟာရ

ေဒါက္တာ လႊမ္းမုိးဟန္

• ဆရာရွင့္ ။ ။ သမီးက သူနာျပဳသိပၸံဘဲြ႕ ရထားၿပီး အထူး သူနာျပဳတာဝန္ ထမ္းေဆာင္ေနတဲ့ မသူဇာ ျဖစ္ပါတယ္။ သမီးတို႔ျပဳစု ေစာင့္ေရွာက္ေပး ေနရတဲ့ လူနာေတြထဲမွာ ကင္ဆာလူနာ ေတြလည္း ပါဝင္ေနပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကင္ဆာ လူနာမ်ားက်ေတာ့ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ သိပ္မက် ေပမယ့္ တခ်ဳိ႕လူနာမ်ား က်ေတာ့ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ အလြန္အမင္း က်ဆင္းတဲ့ ျပႆနာ အေတာ့္ကို ဆိုးဆုိးရြားရြား ျဖစ္တာကို ေတြ႕ရပါတယ္ရွင့္။ တခ်ဳိ႕ကင္ဆာ ေဆးသြင္း၊ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ေပးၿပီး ကုသခံေနရတဲ့ လူနာမ်ား က်ျပန္ေတာ့ ဘယ္လို အစားအေသာက္ မ်ဳိးကို ေရွာင္ရမယ္။ ပိုမိုစားသံုး ရမယ္ ဆုိတာကို မသိၾက ပါဘူးရွင့္။ ၿပီးေတာ့ ဘယ္လို အားေဆးမ်ားကို ကင္ဆာလူနာမ်ား အဖို႔ မွီဝဲရမယ္ ဆုိတာကိုလည္း သမီးတို႔ ကိုယ္တုိင္ ဂဃနဏ မသိၾကပါရွင့္။ သည္ေမးခြန္းမ်ားနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျဖၾကားေပး ေစလို ပါတယ္ ဆရာရွင့္။

ေျဖ ။ ။ ဆရာမ မသူဇာ ခင္ဗ်ား။ အမ်ား သိၾကၿပီးတဲ့ အတုိင္း လူတစ္ဦးစီရဲ႕ အစာ အာဟာရ အတြက္ အသားဓာတ္၊ ကစီဓာတ္၊ အဆီဓာတ္၊ ဗီတာမင္ နဲ႔ သတၱဳဓာတ္မ်ား အခ်ဳိးညီညီ ရရွိေနဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ကင္ဆာလူနာ မ်ားမွာလည္း အေျခခံအားျဖင့္ သည္အတုိင္း ပါပဲ။ ကင္ဆာလူနာ မ်ားမွာ ထူးျခားခ်က္ ကေတာ့ ကင္ဆာကို မကုသခင္ ေရာဂါ လကၡဏာေတြ စေနၿပီ ဆိုကတည္းက ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ဇီဝ ျဖစ္ပ်က္ျဖစ္စဥ္ မ်ားမွာ ေျပာင္းလဲမႈေတြ စတင္ေနၿပီ ဆုိတာပါ။ အဓိက အားျဖင့္ေတာ့ အသားဓာတ္ပါ။ ကင္ဆာလူနာ မ်ားရဲ႕ခႏၶာကိုယ္မွာ အသားဓာတ္ ခ်ဳိ႕ယြင္း ပ်က္စီးမႈေတြ မ်ားစြာျဖစ္ေပၚ ပါတယ္။ အေၾကာင္းရင္း ကေတာ့ ကင္ဆာ ဆုိတာဟာ နာတာရွည္ ဇီဝပ်က္စီးမႈ ျဖစ္စဥ္တစ္ခု မို႔ပါ။ Catabolism ေခၚတာေပါ့ေလ။ ကင္ဆာ ဆရာဝန္မ်ား အေနနဲ႔ကေတာ့ ကင္ဆာလူနာ တစ္ေယာက္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်ဖို႔ အလားအလာ ရွိ၊ မရွိ၊ အာဟာရ ခ်ဳိ႕တ့ဲေနမႈ ရွိ၊ မရွိကို ကိုယ္တြင္း အသားဓာတ္၊ CRP ေခၚတဲ့ ကိုယ္ခႏၶာ ေရာင္ရမ္းမႈျပ ေသြးတြင္းဓာတ္ တစ္မ်ဳိးနဲ႔ Hb လို႔ အတိုေကာက္ ေခၚတ့ဲ ေသြးတြင္း ေဟမုိဂလိုဗင္ ကို တုိင္းတာျခင္း အားျဖင့္ အၾကမ္းဖ်င္း ခန္႔မွန္းၾကပါတယ္။

သုေတသနမ်ား အရ ကင္ဆာလူနာ မ်ားရဲ႕ ၄ဝ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၈ဝ ရာခိုင္ႏႈန္း အထိဟာ ကင္ဆာေရာဂါ ေၾကာင့္ အာဟာရ ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈဒဏ္ကို ခံစားေနၾက ရတယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။ ကင္ဆာလူနာ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး အာဟာရ ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈ ပမာဏဟာ ျဖစ္ပြားတဲ့ ကင္ဆာ အမ်ဳိးအစား၊ ကင္ဆာပ်ံ႕ႏွံ႔မႈ အဆင့္နဲ႔ ကင္ဆာကုသမႈ ပံုစံမ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီး ကြဲျပားျခားနား သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကင္ဆာ လူနာမ်ားမွာ အာဟာရ ခ်ဳိ႕တဲ့မႈေတြ ျဖစ္ပြားၿပီး ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေတြ က်ဆင္း လာတဲ့အခါ မေကာင္းတဲ့ အက်ဳိး ဆက္ေတြ ျဖစ္ပြား ႏုိင္ပါတယ္။ တျခား မလုိလား အပ္တဲ့ အပိုျပႆနာ ေတြေပၚလာ တတ္တယ္။ ဥပမာ- ဖ်ားနာတာမ်ဳိး။ မိမိမွာ ခံစားေနရတဲ့ ကင္ဆာေရာဂါ ကိုလည္း ပိုၿပီးဆုိးရြား သြားေစႏုိင္တယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ ေဆးကုသမႈ ဒဏ္ကို မခံႏုိင္တဲ့ ျပႆနာ ေတြလည္း ေပၚလာ ႏုိင္ပါတယ္။ ဥပမာတစ္ခု ျပရမယ္ဆုိရင္ ဦးေခါင္းနဲ႔ လည္ေခ်ာင္း ကင္ဆာလူနာ မ်ားမွာ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ကုထံုးနဲ႔ ကုသေနစဥ္ အတြင္း မူလ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ရဲ႕ ၂ဝ ရာခိုင္ႏႈန္း ပိန္က်သြားမယ္ ဆုိရင္ အသက္အႏၲရာယ္ ရွိတယ္လို႔ လက္ေတြ႕ သုေတသန မ်ားအရ သိၾကရ သလိုေပါ့။

ကင္ဆာကုသရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ေဆးဝါးမ်ားေၾကာင့္ ပ်ဳိ႕အန္တာ၊ အစာအိမ္ အူလမ္းေၾကာင္း တစ္ေလွ်ာက္ (ပါးစပ္ကေန စအိုဝအထိ) အနာေတြ ေပါက္ၿပီး မစားႏုိင္ မေသာက္ႏုိင္ ျဖစ္တာ၊ ဝမ္းေလွ်ာတာေတြ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဥပမာျပရရင္ အူလမ္းေၾကာင္း ကင္ဆာမ်ားမွာ အသံုးျပဳတဲ့ 5FU ဆုိတဲ့ ကင္ဆာေဆး လိုေပါ့။ အျဖစ္မမ်ား လွေပမယ့္ ျဖစ္တတ္တဲ့ အထဲေတာ့ပါတယ္။ ကင္ဆာေရာဂါ အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ သံုးေနဆဲ ျဖစ္တဲ့ Methotrexate ဆုိတဲ့ ေဆးဟာလည္း သည္လို ျပႆနာ ေတြျဖစ္ႏုိင္တယ္။ တျခား သိပ္အသံုးမမ်ား ေပမယ့္ အစာအိမ္ အူလမ္းေၾကာင္းမွာ ျပႆနာ ေပးတတ္လု႔ိ အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့ ျပႆနာေတြ ျဖစ္ေစႏုိင္တဲ့ ကင္ဆာေဆး ေတြလည္း ရွိပါေသးတယ္။

ကင္ဆာလူနာ မ်ားမွာ အာဟာရ ခ်ဳိ႕တ့ဲရင္ ဘာေတြ ဆက္ျဖစ္မလဲ။ ခႏၶာကိုယ္ထဲ ေရာက္လာတဲ့ ကင္ဆာေဆး မ်ားဟာ မလုိလားအပ္တဲ့ ေနရာေတြကို ေရာက္သြား ႏုိင္တယ္။ အသည္းက ေခ်ဖ်က္ရာမွာ၊ ေက်ာက္ကပ္က စြန္႔ထုတ္ရာမွာ ျပႆနာေတြ ေပၚလာႏုိင္တယ္။ ေဆးဝါးမ်ားမွာ ကိုယ္ခႏၶာထဲ ေရာက္လာၿပီးရင္ အသားဓာတ္ မ်ားနဲ႔ေပါင္းၿပီး သြားလိုတဲ့ ေနရာကို သြားၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဟာရ ခ်ဳိ႕တဲ့ၿပီး အသားဓာတ္ နည္းေနတဲ့ လူနာမ်ားမွာ သြင္းလိုက္တဲ့ ကင္ဆာေဆး ေတြဟာ ေသြးထဲမွာ မေနဘဲ ခႏၶာကုိယ္အႏွံ႔ စုပံုေရာက္ရွိ သြားၿပီး ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိး ေတြျဖစ္ႏုိင္ တယ္။ ကင္ဆာေရာဂါ အမ်ားစု မွာ အသံုးမ်ားတဲ့ Cisplatin, Etoposide, Paclitaxel အစရွိတဲ့ ေဆးမ်ားဟာ အသားဓာတ္မ်ားကို အလြန္ ႏွစ္ၿခိဳက္တဲ့ ေဆးဝါးမ်ား ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ ေဆးသြင္းကင္ဆာ လူနာမ်ားကို သန္႔ရွင္း လတ္ဆတ္တဲ့ အသား မ်ားမ်ား စားရမယ္လို႔ မွာၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ခႏၶာကိုယ္ထဲ ဝင္ေရာက္လာတဲ့ ကင္ဆာေဆး မ်ားကို အသည္းက ေခ်ဖ်က္ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဟာရ မျပည့္ဝတဲ့ လူနာမ်ားမွာ အသည္းက ဓာတ္တုိး ေခ်ဖ်က္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္ (Oxidation) ကို မလုပ္ႏုိင္ေတာ့ဘူး။ သည္အခါမွာ ကင္ဆာေဆး မ်ားကို မေခ်ဖ်က္ ႏုိင္ေတာ့ဘဲ ေသြးထဲမွာ အခ်ိန္ၾကာၾကာ ပိုေနသြား ၾကတယ္။ အဲဒီအခါမွာ ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိးေတြ ပိုမ်ားေတာ့တာပဲ။ ကင္ဆာဆရာဝန္ မ်ားအေနနဲ႔ အလြန္ဆုိးရြား ျပင္းထန္တဲ့ ကင္ဆာေဆး မ်ားကို မတတ္သာလို႔သာ ကင္ဆာကုသမႈ အတြက္ သံုးေနၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကင္ဆာ ေဆးမ်ားဆုိရင္ ေသြးထဲမွာ နာရီပိုင္း ေလာက္ပဲ ေနေစၿပီးေတာ့ အျမန္ေခ်ဖ်က္ဖို႔ ႀကိဳးစားၾက ရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- Methotrexate ေဆးဆုိရင္ ေဆးသြင္းၿပီး ၂၄ နာရီျပည့္တာနဲ႔ ေသြးထဲမွာ ဘယ္ေလာက္ က်န္ေသးလဲ ဆုိတာ တုိင္းတာၿပီး အဆိပ္ေျဖေဆးကို ျပန္ထုိးေပး ေနရတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ အနည္းငယ္သာ လုိအပ္လို႔ Trace elements မွေခၚၾကတဲ့ Selenium လို၊ Zinc လုိ အေရးပါတဲ့ ဓာတ္ေတြဟာလည္း ကင္ဆာေရာဂါနဲ႔ ကင္ဆာကုသ ေဆးမ်ား အေပၚမွာ လႊမ္းမိုးမႈ ရွိတာေၾကာင့္ အားေဆးမ်ား ထည့္သြင္း ေသာက္သံုးႏုိင္ ပါတယ္။ ယေန႔ေခတ္ အားေဆး အေတာ္မ်ားမ်ားမွာ အဲဒီလို ဗီတာမင္နဲ႔ သတၱဳဓာတ္ေတြ စံုလင္တဲ့ ေဆးမ်ားစြာ ရွိေနတာမုိ႔ အလြယ္တကူ ရွာေဖြေသာက္သံုး ႏုိင္ေနပါၿပီ။ ကင္ဆာလူနာ မ်ားအေနနဲ႔ အာဟာရ စံုလင္စြာ မစားမေသာက္ ႏုိင္တာမို႔ အားေဆးမ်ား ကို ေယဘုယ် အားျဖင့္ ေသာက္သံုးသင့္ တယ္ဆုိရမွာပါ။

ယေန႔ နာမည္ႀကီးေနတဲ့ ဂ်င္ဆင္း ပါဝင္တဲ့ေဆးမ်ား ဟာလည္း ကိုယ္ခံအား စနစ္ကို တုိးတက္ေစတဲ့ ေတြ႕ရွိခ်က္ေတြ သက္ေသျပ ႏုိင္ၿပီမုိ႔ ေတာ္သင့္႐ံု မွီဝဲႏုိင္ၿပီလုိ႔ ဆုိရမွာေပါ့။ တျခား သဘာဝ အစားအစာမ်ား ျဖစ္တဲ့ ခ်င္း နဲ႔ ၾကက္သြန္ျဖဴ မ်ားမွာလည္း ကင္ဆာေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ ေရာင္ရမ္းမႈေတြကို က်ေစႏုိင္တာမုိ႔ စားေသာက္သင့္ တယ္လို႔ ဆုိရမွာ ျဖစ္ပါတယ္လို႔ ျပန္ၾကားေပး လိုက္ပါတယ္။

ျမ၀တီေန႔စဥ္သတင္းစာ ၊ စာ(၈)