ကင္ဆာေရာဂါအေပၚ ဘာေၾကာင့္ အႏုိင္မယူႏုိင္သလဲ

ကင္ဆာေရာဂါအေပၚ ဘာေၾကာင့္ အႏုိင္မယူႏုိင္သလဲ

ေဒါက္တာ လႊမ္းမုိးဟန္

ကင္ဆာေရာဂါ တစ္ခုခ်င္း အတြက္ မဟုတ္ဘဲ ကင္ဆာေရာဂါ အားလံုးအတြက္ သည္ကေန႔ ကင္ဆာေရာဂါ ကို ကုသႏိုင္တဲ့ ေဆးေတြ၊ သုေတသနေတြ အမ်ားႀကီး ထြက္ေပၚ ေနရက္နဲ႔ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းေတြ တရိပ္ရိပ္ တက္ေနတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ကင္ဆာေရာဂါ ကို တိုက္ဖ်က္ႏိုင္ဖို႔ အမ်ဳိးမ်ဳိး အဖံုဖံု ႀကိဳးစားေနရင္းက ဘာေၾကာင့္ သည္လို ျဖစ္ေနရပါ သလဲ။ ႏိုင္ငံတကာ မွာလည္း ကင္ဆာ ဆရာဝန္ေတြကို သူတို႔လူနာ ေတြက သည္လို ေမးၾက  လိမ့္မယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ ထင္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ တို႔ တိုင္းျပည္ တစ္ျပည္တည္း မဟုတ္ဘဲ ကမၻာအရပ္ရပ္ ဘာေၾကာင့္ သည္လို ျဖစ္ေနရတာလဲ ဆိုတာ ျမဝတီ သတင္းစာ စာဖတ္ ပရိသတ္ကို ေျပာျပခ်င္ ပါတယ္။

ဒီအခ်က္ဟာ စိတ္ဝင္စားဖို႔ ေကာင္းတဲ့ အခ်က္ပါပဲ။ လူနာေတြမွ မဟုတ္ပါဘူး။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ကင္ဆာ ဆရာဝန္ေတြ ကိုယ္တိုင္လည္း ဒီျပႆနာ အေၾကာင္းရင္း ကို အၿမဲေလ့လာ ေနၾကတာပါ။ GLOBOCAN 2012 အမည္ရ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အြန္လိုင္း သုေတသန အဖြဲ႕တစ္ခုက ထုတ္ျပန္တဲ့ စာရင္းဇယား မ်ားအရ ၂ဝ၁၂ ခုႏွစ္အတြင္း ကင္ဆာလူနာသစ္ ၁၄ သန္းရွိၿပီး ရွစ္သန္း ေက်ာ္ဟာ ကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆံုးခဲ့ ရပါတယ္။ ၂ဝဝ၈ ခုႏွစ္မွာ တုန္းက ကင္ဆာ လူနာသစ္ ၁၂ ဒသမ ၇ သန္းရွိခဲ့ၿပီး ကင္ဆာလူနာ ၇ ဒသမ ၆သန္း ကြယ္လြန္ခဲ့ၾက ရပါတယ္။ ၂ဝ၂၅ ခုႏွစ္ ေရာက္တဲ့အခါ ကင္ဆာလူနာသစ္ ၁၉ ဒသမ ၃ သန္းထိ ရွိလာလိမ့္ မယ္လို႔ အဲဒီအဖြဲ႕က ခန္႔မွန္းထား ပါတယ္။

၁၉၇၁ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ သမၼတ နစ္ဆင္ က ကင္ဆာေရာဂါ အေပၚ စစ္ေၾကညာ ခဲ့ပါတယ္။ ခုဆိုရင္ ႏွစ္ ၄ဝ ေက်ာ္ ေတာင္ၾကာခဲ့ၿပီ။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ဟာ ကင္ဆာနဲ႔ ျဖစ္ရတဲ့ စစ္ပြဲမွာ မႏိုင္ေသးပါ။ ကြၽန္ေတာ္ တို႔လူသား မ်ဳိးႏြယ္ တစ္ရပ္လံုးလည္း ကင္ဆာနဲ႔ ပတ္သက္ လာရင္ ေအာင္ျမင္တဲ့ အေနအထား မရွိေသးပါ။ ကင္ဆာ ေရာဂါကို မႏိုင္ရတဲ့ အေၾကာင္း အခ်က္ေတြ အမ်ားႀကီး ထဲက အဓိက အေၾကာင္းရင္းႀကီး သံုးခ်က္ကိုေဖာက္သည္ ခ်ပါရေစ။ 

နံပတ္(၁) အခ်က္ကေတာ့ ကင္ဆာေရာဂါ ကာကြယ္ေရးမွာ မေအာင္ျမင္ ေသးတာပါ။ ကင္ဆာကို ေအာင္ျမင္စြာ ကာကြယ္ႏိုင္မယ္ ဆိုရင္ ကင္ဆာ ေရာဂါႀကီး တစ္ခုလံုး ကိုလည္း ေအာင္ႏိုင္ တာေပါ့။ ဘာျဖစ္လို႔လဲ ဆိုေတာ့ ကင္ဆာေရာဂါ အားလံုးရဲ႕ သံုးပံုတစ္ပံု ကေန ထက္ဝက္ ခန္႔ အထိဟာ မျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳတင္ ကာကြယ္လို႔ ရတဲ့ ကင္ဆာေတြ ျဖစ္ေနလို႔ပါ။ သည္လို သိေနေသာ္ လည္းပဲ ကင္ဆာေရာဂါ ကို ကြၽန္ေတာ္တို႔ ထိေရာက္စြာ မကာကြယ္ ႏိုင္ေသးပါဘူး။

ဥပမာျပရရင္ Second-hand smoke ေခၚတဲ့ ေဆးလိပ္ မေသာက္တတ္ ေသာ္လည္း ေဆးလိပ္ေငြ႕ ရွဴေနၾကရသူ မ်ားမွာ အဆုတ္ကင္ဆာ ျဖစ္ၾကရတဲ့ ဒုကၡ။ လူျမင္ကြင္းမွာ ေဆးလိပ္ မေသာက္ဖို႔၊ အိမ္ထဲမွာ ဖခင္ေတြ ေဆးလိပ္မေသာက္ဖို႔၊ ေဆးလိပ္ကို လံုးဝ မေသာက္ဖို႔ ကြၽန္ေတာ္ တို႔ ဘယ္ေလာက္ ေအာင္ျမင္စြာ စည္း႐ံုးႏိုင္ လို႔လဲ။ အမွန္ေတာ့ ေဆးလိပ္ကို ေရွာင္ၾကဥ္ျခင္း ရဲ႕ အက်ဳိးေက်းဇူး ဟာ ကင္ဆာ တိုက္ဖ်က္ေရး တစ္ခုတည္း တင္မကဘူး။ ႏွလံုးေသြးေၾကာ ေရာဂါနဲ႔ တျခားေရာဂါ အမ်ားႀကီး အေပၚမွာ ရွိေနတာပါ။ 

ဟုတ္ၿပီ။ ကင္ဆာ ကာကြယ္တာ ကေတာ့ ဟုတ္ပါၿပီ။ ကင္ဆာ ျဖစ္လာၿပီ ဆိုရင္ေရာ ေစာေစာ သိၾကရဲ႕လား။ ေကာင္းေကာင္း ေရာ ကုႏိုင္ၾကပါရဲ႕လား။ ဒါက နံပါတ္ (၂) အခ်က္ေပါ့။ ဥပမာ တစ္ခ ုျပရရင္ ရင္သားကင္ဆာ ဟာ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီး ခ်မ္းသာတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုၿပီးေတာ့ အျဖစ္မ်ား လာတယ္။ သို႔ေပမယ့္ ရင္သားကင္ဆာ ေၾကာင့္ ေသဆံုးရမႈ ႏႈန္းဟာ ဆင္းရဲတဲ့ တုိင္းျပည္ေတြမွာ ပိုမ်ား ေနတုန္းပဲ။ အဓိကအေၾကာင္းရင္း ကေတာ့ ေရာဂါကို ေနာက္က်မွ သိရတာရယ္။ ထိထိ ေရာက္ေရာက္ မကုသ ႏိုင္တာရယ္ ေၾကာင့္ပါ။ သည္လို ကုသႏိုင္ဖို႔ ဆိုတာ မွတ္တမ္း မွတ္ရာ စာရင္းဇယား သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ရွိရမယ္။ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ နည္းပါး တဲ့ တိုင္းျပည္ ေတြမွာ တစ္တုိင္းျပည္လံုး လႊမ္းၿခံဳတဲ့ ကင္ဆာလူနာ မွတ္ပံုတင္ စာရင္းဆိုတာ မရွိဘူး။ ဘယ္ ကင္ဆာျဖစ္ရင္ ဘယ္ေဆးနဲ႔ အရင္ဆံုး ကုသရမယ္။ လူနာတိုင္းဟာ သည္ေဆးကို  ေတာ့ျဖင့္ အနည္းဆံုး ရသင့္တယ္။ သည္လို စည္းမ်ဥ္း၊ စည္းကမ္း သတ္မွတ္ခ်က္ ေတြ ဆင္းရဲတဲ့ တိုင္းျပည္ေတြမွာ မရွိပါဘူး။ ဒီေတာ့ ကင္ဆာကို တစ္ေက်ာင္း တစ္ဂါထာ၊ တစ္ရြာ တစ္ပုဒ္ဆန္း ကုေနၾက တာပါပဲ။ သည္ၾကားထဲ ေကာက္႐ိုးစ တစ္မွ်င္လို အားကိုးတႀကီး ဆြဲယူပါတယ္ ဆိုမွ အလိမ္ အညာ ျဖစ္ေနတဲ့ ေဆးဝါးအတု ေတြကလည္း ရွိေနပါ ေသးတယ္။ မရွိလို႔ မသိတာဘဲ ေခၚမလား။ မသိလို႔ မရွိ တာဘဲ ေခၚရမလား။ ဝင္ေငြနိမ့္ပါးရင္ ပညာရည္ နိမ့္က်တယ္။ ပညာရည္ နိမ့္ပါးရင္ ဝင္ေငြနည္းတယ္။ သည္လိုနဲ႔ မုန္႔လံုးစကၠဴကပ္ ဆိုသလို မေသသင့္ဘဲ ေသဆံုး ေနၾကရတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြ ဟာလည္း ကင္ဆာလူနာ မ်ားမွာ ျဖစ္ေန ၾကဆဲပါ။

ေနာက္ဆံုး နံပါတ္(၃) အခ်က္ကေတာ့ အေရးႀကီၚ ပါတယ္။ ကင္ဆာကို ႀကိဳတင္ကာကြယ္ ႏိုင္ေလာက္ ေအာင္ လူေတြရဲ႕အသိဉာဏ္ ပညာလည္း ျမင့္မားတယ္။ ကင္ဆာကို ႀကိဳတင္ေဖာ္ထုတ္ ႏိုင္မယ့္ နည္းလမ္းေတြ ကိုလည္း သံုးႏိုင္တယ္။ သိသိခ်င္းလည္း ကုသႏိုင္ ပါတယ္ဆိုတဲ့ ႏိုင္ငံႀကီးေတြ မွာေရာ ကင္ဆာျဖစ္ႏႈန္း၊ ေသႏႈန္းက ေလ်ာ့က်သြား လို႔လား။ သည္လို ေမးစရာ ရွိလာပါတယ္။ အေျဖကေတာ့ ကင္ဆာဟာ အဆင့္လြန္ သြားရင္ အလြန္ဆိုး ဝါးတဲ့ ကင္ဆာ အမ်ဳိးအစားေတြ ျဖစ္ေနရင္ေတာ့ ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ မကုသႏုိင္ ဆိုတာပါပဲ။

သို႔ေပမယ့္ Magic Bullets လို႔ တင္စားၾကတဲ့ Targeted ကုထံုးေတြ ေပၚေပါက္လာၿပီး ေနာက္ပိုင္း မွာေတာ့ လံုးဝ ေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ကုႏိုင္တဲ့ ကင္ဆာ အမ်ဳိးအစားေတြ ထပ္မံေပၚေပါက္ လာပါတယ္။ သို႔တိုင္ေအာင္ အဆိုပါ Targeted ကင္ဆာေဆး ေတြမွာလည္း ေရာဂါရဲ႕ တံု႔ျပန္မႈက အတိုင္းအတာ တစ္ခုထိပဲ ရွိပါမယ္။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ေဆးမတိုးေတာ့ တာေတြလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါေၾကာင္း တင္ျပ လိုက္ပါတယ္။

ျမ၀တီေန႔စဥ္ ၊ စာ(၈)