ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ အဂၤလိပ္ေခတ္ ဘုရင္ခံအိမ္ေတာ္မ်ား

 

ျပင္ဦးလြင္ၿမိဳ႕ရွိ ဘုရင္ခံအိမ္ေတာ္ကုိ ေတြ႕ရစဥ္

( သတင္းေဆာင္းပါး သက္ႏုိင္- ျပင္ဦးလြင္ )

အဂၤလိပ္နယ္ခ်ဲ႕ တုိ႔သည္ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ ၁၈၂၄-၁၈၂၆ ခုႏွစ္ ပထမက်ဴးေက်ာ္စစ္ အၿပီးတြင္ ရခိုင္ႏွင့္ တနသၤာရီကုိ သိမ္းပုိက္လုိက္သည္။ ထုိ႔ ေနာက္ ဝန္ရွင္ေတာ္ မင္းႀကီးတစ္ဦးစီ ခန္႔ထားၿပီး  ဘဂၤလားနယ္ ဘုရင္ခံ၏ လက္ေအာက္တြင္ ထား၍ အုပ္ခ်ဳပ္ေစသည္။ တစ္ဖန္ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္တြင္ ဒုတိယ က်ဴးေက်ာ္စစ္ျဖင့္ ပဲခူးတုိင္းကုိ ထပ္မံ ရရွိကာ ဝန္ရွင္ေတာ္မင္းႀကီး တစ္ဦးကုိ ထပ္မံ ခန္႔ထား အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ၁၈၆၂ ခုႏွစ္တြင္ ရခုိင္ျပည္နယ္၊ တနသၤာရီ၊ ပဲခူးတိုင္းတို႔ကို ပူးေပါင္း၍ ၿဗိတိသွ် ဘားမားဟု ေခၚတြင္ေစလ်က္ အဂၤလိပ္ လူမ်ဳိး ဆာအာသာဖဲယာ ကို မဟာဝန္ ရွင္ေတာ္မင္းႀကီးအ ျဖစ္ ခန္႔အပ္ ေစခဲ့သည္။ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္ တတိယ က်ဴးေက်ာ္စစ္ အၿပီးတြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံကို ကုိလုိနီစနစ္ အတြင္း သြတ္သြင္းေၾကာင္း ၁၈၈၆ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီ ၁ ရက္တြင္ ေၾကညာခဲ့ၿပီး ဗုိလ္မွဴးႀကီး စေလဒင္ သည္ ကင္းဝန္မင္းႀကီး ဦးေဆာင္ေသာ လႊတ္ေတာ္ဝန္ႀကီး မ်ားႏွင့္ အထက္ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ သုံးလမွ် အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည္။ ထုိ႔ေနာက္ ျမန္မာ တစ္ႏုိင္ငံလုံးကုိ အထက္ေအာက္ ပူးေပါင္း၍ အိႏၵိယ နယ္ပယ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္အရ မဟာဝန္ရွင္ေတာ္ မင္းႀကီး တစ္ဦးျဖင့္ စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ ေစခဲ့သည္။

၁၈၉၇ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံကုိ အိႏၵိယႏုိင္ငံ၏ ျပည္နယ္ႀကီး အဆင့္သုိ႔ တုိးျမႇင့္သတ္မွတ္ ခဲ့ၿပီး ဒုတိယ ဘုရင္ခံ ခန္႔ထားကာ အုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္မွစၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ဘုရင္ခံ အိမ္ေတာ္မ်ား ေပၚေပါက္ လာခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္တုိ႔သည္ ဘုရင္ခံမ်ား၊ ဒုတိယဘုရင္ခံမ်ား ႐ုံးစုိက္ရန္ အတြက္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ အလုံလမ္းတြင္ ႀကီးက်ယ္ ခမ္းနားေသာ တုိက္တာ အေဆာက္အအုံႀကီး တစ္ခုကို တည္ေဆာက္ ခဲ့သည္။

ထုိဘုရင္ခံ အိမ္ေတာ္ႀကီးတြင္ မဟာဝန္ရွင္ေတာ္ မင္းႀကီးမ်ား၊ ဒုတိယ ဘုရင္ခံမ်ားႏွင့္ ဘုရင္ခံမ်ား အဆက္ဆက္ ေနထုိင္ခဲ့ၾကၿပီး ေနာက္ဆုံး ဘုရင္ခံျဖစ္သည့္ ဆာဟူးဘတ္ရန္႔(စ္) (၁၉၄၆-၁၉၄၈) လက္ထက္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ လြတ္လပ္ေရး ရရွိခဲ့၍ လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ကို ျပန္လည္ ေပးအပ္သည့္ အခမ္းအနားကုိ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီ ၄ ရက္ နံနက္ ၄ နာရီ မိနစ္ ၂ဝ အတြင္ ထုိဘုရင္ခံ အိမ္ေတာ္ေရွ႕၌ပင္ က်င္းပခဲ့သည္။

အခမ္းအနားသုိ႔ ေနာက္ဆုံးဘုရင္ခံ ဆာဟူးဘတ္ရန္႔(စ္) ႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ ပထမဆုံး သမၼတျ ဖစ္ေသာ ေညာင္ေရႊ ေစာ္ဘြားႀကီး စဝ္ေရႊသုိက္ တုိ႔ တက္ေရာက္ခဲ့ၾကၿပီး အဂၤလိပ္ ယူနီယံဂ်က္ အလံကို ျဖဳတ္ခ်ၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံ အလံ ေတာ္ကုိ လႊင့္ထူႏုိင္ခဲ့သည္။

အဆုိပါ ဘုရင္ခံ အိမ္ေတာ္တြင္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏုိင္ငံေတာ္ သမၼတ အဆက္ဆက္ တုိ႔ ေနထုိင္ခဲ့ၾကၿပီး ျမန္မာ့ ဆုိရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္ တြင္ ဘုရင္ခံအိမ္ေတာ္ အေဆာက္အအုံကုိ ၿဖိဳခ်ခဲ့ၿပီးေနာက္ သမၼတ အိမ္ေတာ္ အသစ္ကို ထပ္မံတည္ ေဆာက္ခဲ့သည္။

မႏၲေလးၿမိဳ႕မွ ဘုရင္ခံအိမ္ေတာ္

အဂၤလိပ္တို႔သည္ အထက္ျမန္မာ ႏိုင္ငံ မႏၲေလးကို သိမ္းပိုက္အၿပီး မႏၲေလး နန္းတြင္းရွိ ျမန္မာ့ေတာ္ဝင္ အေဆာက္အအံု မ်ားတြင္ ေနရာယူ ႐ုံးစိုက္ခဲ့ၾကသည္။ နန္းတြင္းေျမာက္ဘက္ မ်က္ႏွာစာ စည္သာ တံခါးမကို မ်က္ႏွာမူ တည္ေဆာက္ ထားေသာ ေျမနန္းျပာသာဒ္ ေဆာင္သည္ ဘုရင္ခံဆား ခ်ားလ္ကေရာ့စ္ဝိတ္ (Sir Charle Crothwait) (၁၈၈၇-၁၈၉ဝ) ထိ ေန ထိုင္ခဲ့ေသာ အိမ္ေတာ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ဘုရင္ခံအိမ္ေတာ္ ျဖစ္ခဲ့ရေသာ ဘုံျမင့္ ျပာသာဒ္ေဆာင္ ၏ ဝဲယာရွိ ျမန္မာ့ ေရွးေခတ္ အေဆာက္အအံု တို႔သည္လည္း ဘုရင္ခံ၏ ဝန္ထမ္းမ်ား ေနထိုင္သည့္ အေဆာင္မ်ား အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ သြားခဲ့ရသည္။

၁၉၄၂ခုႏွစ္ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ျဖစ္ ပြားေသာအခါ ဂ်ပန္ေလတပ္မွ တစ္ႀကိမ္၊ ၁၉၅၄ ခုႏွစ္တြင္ ၿဗိတိသွ်ေလတပ္မွ တစ္ႀကိမ္ နန္းတြင္း တစ္ခုလံုးကို ဗံုးႀကဲတိုက္ခိုက္ ဖ်က္ဆီးခဲ့ၾက သျဖင့္ မီးေလာင္ျပာက်ခဲ့ရာ မႏၲေလး ဘုရင္ခံ အိမ္ေတာ္မွာ ပ်က္စီးဆံုး႐ႈံး ခဲ့ရသည္။

ေမၿမိဳ႕မွ ဘုရင္ခံအိမ္ေတာ္

အဂၤလိပ္-ျမန္မာ က်ဴးေက်ာ္စစ္ အၿပီး တြင္ မႏၲေလးၿမိဳ႕ကို သိမ္းပိုက္ခံခဲ့ ရၿပီးေနာက္ ေမၿမိဳ႕ကိုလည္း တစ္ဆက္တည္း သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ ၁၈၉၆ ခုႏွစ္ တြင္ ေမၿမိဳ႕ကို အဂၤလိပ္တို႔၏ ေႏြရာသီ ဘုရင္ခံ ႐ုံးစိုက္ရန္ႏွင့္ အပန္းေျဖ အနား ယူရန္အတြက္ ေတာင္စခန္းၿမိဳ႕ အျဖစ္ တည္ေဆာက္ခဲ့ ၾကသည္။ ၁၈၉၇ ခုႏွစ္ တြင္ ယခင္တည္ရွိ ေနခဲ့ေသာ ရွမ္းဓႏု ရြာေလးျဖစ္သည့္ ျပင္ဦးလြင္ရြာ အမည္ အစား ေမၿမိဳ႕ဟု တရားဝင္ ေျပာင္းလဲခဲ့ သည္။ ၁၉ဝ၃-၁၉ဝ၅ ခုႏွစ္တို႔တြင္ ဘုရင္ခံမ်ား ႐ုံးစိုက္ရန္ႏွင့္ ေနထိုင္ရန္ ဘုရင္ခံ အိမ္ေတာ္ကို တည္ေဆာက္ ခဲ့သည္။ ေမၿမိဳ႕ဘုရင္ခံ အိမ္ေတာ္မွာ ဧကတစ္ရာေက်ာ္ ၿခံဝင္းအတြင္း တည္ရွိၿပီး ရန္ကုန္၊ မႏၲေလး ဘုရင္ခံအိမ္ ေတာ္မ်ားထက္ ပိုမိုသာယာ လွပၿပီး ႀကီးက်ယ္ခမ္းနား ခဲ့သည္။

အိမ္ေတာ္ တည္ေဆာက္ၿပီး ပထမဆံုး ေနထိုင္ခဲ့ေသာ ဘုရင္ခံမွာ Sir. A.H. Barnes (၁၉ဝ၃-၁၉ဝ၅)ခုႏွစ္ျဖစ္၍ ေနာက္ဆံုး ေနထိုင္သြားေသာ ဘုရင္ခံ မွာ Sir.Dorman Smith (၁၉၄၁- ၁၉၄၂) ခုႏွစ္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ဘုရင္ခံ ဆာေဒၚမန္စမစ္ သည္ ၁၉၄၂ ခုႏွစ္ ဧၿပီလ တြင္ အိမ္ေတာ္ႀကီးကို စြန္႔ခြာထြက္သြား ၿပီးေနာက္ ဘုရင္ခံ အိမ္ေတာ္ႀကီး မွာလည္း မီးေလာင္ပ်က္စီ းဆံုး႐ႈံးသြားခဲ့ရ ပါေၾကာင္း ေရးသားတင္ျပ လိုက္ရပါသည္။

က်မ္းကိုး- 

-အေျခခံေက်ာင္းသံုးစာအုပ္ေကာ္မတီ
-ေမၿမိဳ႕ခ်စ္ေဆြ၏ သမိုင္းဝင္ျဖစ္စဥ္

ရတနာပံုေန႔စဥ္ ၊ စာ(၁)