ကမၻာတစ္၀န္းမွာ ရာသီဥတု ျပင္းထန္ဆိုး၀ါး ေနတာ အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀၁၅ ကေန စတင္ခဲ့ျပီး အခု ၂၀၁၆ အထိကို အဆံုးမသတ္ နိုင္ေသးတဲ့ ဒီအယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္ဟာ တတိယ အၾကိမ္ေျမာက္ အဆိုးရြားဆံုး အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္အျဖစ္ မွတ္တမ္း၀င္သြားျပီ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၉၉၇ ကလည္း အယ္လ္နီညိဳ ျပင္းထန္စြာ ျဖစ္ပြားခဲ့လို႔ လူေပါင္း သန္းေပါင္းဆယ္နဲ႔ခ်ီ ေရာဂါဘယေတြ ခံစားခဲ့ရသလို အစာငတ္မြတ္ ေခါင္းပါးျခင္းနဲ ့လည္း ၾကံဳခဲ့ၾက ရပါတယ္။ ကမၻာ့ အေနာက္ျခမ္း ျဖစ္တဲ့ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာ ေရၾကီးေရလ်ံမႈေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး ကမၻာ့ အေရွ ့ျခမ္း ျဖစ္တဲ့ အင္ဒိုနီးရွား မွာေတာ့ မိုးေခါင္ေရရွား ခဲ့ပါတယ္။ မိုးေလ၀ါသ ေဖာက္ျပန္မႈရဲ ့အက်ိဳးဆက္ အားျဖင့္ အာဖရိကမွာ တစ္ခါမွ မၾကံဳဖူးတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈေတြ ဆိုးဆိုး၀ါး၀ါး ျဖစ္ပြားခဲ့ သလို တစ္ကမၻာလံုးမွာ ေကာ္ဖီေစ်း ေတြလည္း တက္သြားခဲ့ ပါတယ္။ အခုလည္း ကၽြန္ေတာ္တို ့ဟာ ၁၉၉၇ အယ္လ္နီညိဳ ထက္ မနိမ့္တဲ့ အေျခအေနကို ရင္ဆိုင္ျဖတ္သန္း ေနရတာပါ။
ဒီအယ္လ္နီညိဳဆိုတာ ဘာမ်ားပါလိမ့္။
ပစိဖိတ္သမုဒၵရာ အေရွ႕ပိုင္း၊ အီေကြတာ တစ္ေလွ်ာက္မွာ သမုဒၵရာေရ ပူေႏြးလာပါတယ္။ ဒီ ပူေႏြးလာတဲ့ သမုဒၵရာေရကို အေရွ ့ကေန အေနာက္ကို တိုက္ခတ္တဲ့ ေလေတြက အင္ဒိုနီးရွားနဲ ့ၾသစေၾတးလ် ဘက္ကို တြန္းထုတ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သမုဒၵရာေရက သာမန္ထက္ ၀ ဒသမ ၅ ဒီဂရီအထက္ ပိုျပီးပူလာတဲ့အခါ အဲဒီ အေနာက္ေလက အားေပ်ာ့သြားျပီး သမုဒၵရာေရေႏြးပူ ေတြကို အင္ဒိုနီးရွားနဲ ့ၾသစေၾတးလ် ဘက္ကိုပဲ
သတ္သတ္ မွတ္မွတ္ မတြန္းထုတ္နိုင္ ေတာ့ဘဲ ကမၻာ့အေရွ ့ဘက္တစ္ျခမ္းလံုး ကေန ေတာင္အေမ ရိကကို ေရာက္တဲ့ အထိ ျပန္ ့ျပီးစီးဆင္းသြားပါတယ္။ ဒါကို အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္လို ့ ေခၚပါတယ္။ အယ္လ္နီညိဳ ကေတာ့ စပိန္စကားလံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ခရစၥမတ္အျပီးမွာ ျဖစ္ပြားတတ္လို ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ရက္သားေလး အရြယ္ပဲရွိဦးမယ့္ ေယရူခရစ္ေတာ္ကို အစြဲျပဳျပီး ‘ကေလးငယ္ေလး’ လို ့အဓိပၸာယ္ရတဲ့ အယ္လ္နီညိဳ လို ့ေခၚတာလို ့ Merriam Webster အဘိဓာန္မွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
ဒီေတာ့ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာ ေရက အီေကြတာနားမွာ ပူလာျပီး ကမၻာ့ အေရွ ့ဘက္ျခမ္းကို စီးဆင္းလာေတာ့ ဘာျဖစ္သလဲ။ ေလထု ပတ္၀န္းက်င္ကို ပူေႏြးေစျပီး ကမၻာတစ္၀န္းက သမုဒၵရာ ေရစီးေၾကာင္းကို ကေမာက္ကမ ျဖစ္ေစတဲ့အတြက္ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာ ထဲမွာ ျပင္းထန္တဲ့ မုန္တိုင္းေတြ ျဖစ္ေပၚပါတယ္။ ကယ္လီဖိုးနီးယား ျပည္နယ္က အယ္လ္နီညိဳ မုန္တိုင္းဒဏ္ကို အခံရဆံုးျဖစ္ျပီး ေတာင္အေမရိက၊ အေနာက္ဘက္ ကမ္းရိုးတမ္းကေတာ့ အေတာမသတ္ နိုင္တဲ့ မိုးရြာသြန္းမႈကို ခံစားရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ ေတာင္အာရွနဲ ့ၾသစေၾတးလ် မွာေတာ့ ခါတိုင္းလို မုိးမရြာေတာ့ဘဲ မိုးေခါင္ေရရွားမႈ ျဖစ္ပြား ပါေတာ့တယ္။ ၂၀၁၆ ဟာ ေတာင္အာရွ အတြက္ မိုးေခါင္ေရရွားမယ့္နွစ္ ျဖစ္ဖို ့ ရာခိုင္ႏႈန္း မ်ားေနပါျပီ။
အယ္လ္နီညိဳေၾကာင့္ ဆိုင္ကလုန္းရာသီ ေတြကိုလည္း ခန္ ့မွန္းရ ခက္သြားေလ့ ရွိပါတယ္။ ပစိဖိတ္အေရွ ့ပိုင္းေရထု ပူေႏြးလာရင္ ပစိဖိတ္ သမုဒၵရာထဲမွာ ဟာရီကိန္းမုန္တိုင္း ျဖစ္ပြားမႈပိုလာ ေပမယ့္ အတၱလႏၱိိတ္ သမုဒၵရာထဲ မွာေတာ့ မုန္တိုင္းျဖစ္ပြားမႈ နည္းသြားျပန္ ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ၂၀၁၆ မွာလည္း အတၱလႏၱိတ္ သမုဒၵရာဟာ ေအးေအးလူလူ ရွိေနဦးမွာ ျဖစ္ေပမယ့္ ပစိဖိတ္ထဲမွာေတာ့ မုန္တိုင္းထန္ ပါလိမ့္မယ္။ အယ္လ္နီညိဳေၾကာင့္ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာ အေရွ ့ပိုင္းက ေရေအးငါးေတြ ေဒသေရႊ ့ေျပာင္းေလ့ ရွိတဲ့အတြက္ အဲဒီေဒသ လက္တင္အေမရိကား က တံငါရြာေတြရဲ ့ ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းကို အထူးထိခိုက္ ပါတယ္။ ဒါျဖစ္ရင္ ဒီ ၂၀၁၅-၂၀၁၆ အယ္လ္နီညိဳဟာ ၁၉၉၇-၁၉၉၈ အယ္လ္နီညိဳ ထက္ ဆိုးရြားျပင္းထန္ နိုင္မလားဆိုရင္ ပစိဖိတ္ သမုဒၵရာ ေရမ်က္နွာျပင္ အပူခ်ိန္ သုညဟာ ပံုမွန္၊ ၀ ဒသမ ၅ ေက်ာ္သြားရင္ အယ္လ္နီညိဳ၊ ၁ ဒသမ ၅ ထက္ ေက်ာ္သြားရင္ အားျပင္းတဲ့ အယ္လ္နီညိဳ ပါ။ ၁၉၉၇-၁၉၉၈ အယ္လ္နီညိဳက ၂ ဒသမ ၃ ရွိခဲ့ပါတယ္။ အခုအယ္လ္နီညိဳ က ၂ ဒသမ ၀ ရွိျပီး တက္ရိပ္ျပ ေနတဲ့အတြက္ ကၽြန္ေတာ္တို ့ စိတ္ပူမယ္ဆိုရင္ ပူလို ့ရေနပါျပီ။ အယ္လ္နီညိဳ ၂ ဒသမ ၃ ရွိခဲ့တဲ့ ၁၉၉၇ မွာ လူေပါင္း ၂၃၀၀၀ ေသဆံုးျပီး အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၄၅ ဘီလီယံေက်ာ္ဖိုး ပ်က္စီးဆံုးရွံဳးမႈ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ လက္တင္ အေမရိကရဲ ့ အခ်ိဳ ့ေသာ ေနရာေတြမွာ မိုးသည္းထန္စြာ အဆက္မျပတ္ ရြာသြန္းမႈေၾကာင့္ ေျမျပိဳမႈေတြ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ အင္ဒိုနီးရွားမွာေတာ့ မိုးေခါင္ေရရွားမႈ ျဖစ္ပြားခဲ့ျပီး ေတာမီး ဆိုးရြားျပင္းထန္စြာ ေလာင္ကၽြမ္းခဲ့ ပါတယ္။ ကယ္လီဖိုးနီးယား ျပည္နယ္မွာ ခရိုင္ေပါင္း ၃၅ ခုမွာ အခု မိုးေခါင္ေရရွား ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒီခရိုင္ေတြပဲ ၁၉၉၇ မွာက်ေတာ့ ေရၾကီးေရလ်ံမႈနဲ ့ ၾကံဳေတြ ့ခဲ့ရပါတယ္။ အယ္လ္နီညိဳေၾကာင့္ ကမၻာၾကီးလည္း ပူေႏြးလာအံုးမွာမို ့ ၁၉၉၈ ဟာ အလြန္ပူျပင္း ခဲ့သလို ၂၀၁၅ ဟာလည္း ျခစ္ျခစ္ေတာက္ နီးပါးပူခဲ့တာ အားလံုးသတိရ ၾကမယ္ ထင္ပါတယ္။
အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္ဟာ ကမၻာ့ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္လုိ ့ ျဖစ္ပြားတာလား ဆိုရင္ မဟုတ္ပါဘူး။ အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္ဟာ ၂ နွစ္ကေန ၃ နွစ္ကို တစ္ၾကိမ္ မွန္မွန္ ျဖစ္ပြားေလ့ ရွိပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္ ေနတာနဲ႔ တိုက္ဆိုင္ သြားရင္ေတာ့ အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ျဖစ္္ပြားလာတဲ့ မိုးသည္းထန္စြာ ရြာသြန္းျခင္းေရာ၊ မိုးေခါင္ေရရွား ျခင္းပါ ပိုျပီးဆိုးရြား ျပင္းထန္လာဖို့ပဲ ရွိပါတယ္။
အယ္လ္နီညိဳ ၂၀၁၅ ဟာ ထင္မွတ္ထား တာထက္ သက္တမ္းပိုၾကာ ေနျပီး ၂၀၁၆ မတ္လအထိကို လက္တံဆန္႔လာမယ့္ အေျခအေနမွာ ရွိေနတာမို ့ ကမၻာ့ ေတာင္ဘက္ျခမ္းမွာ အေအးပိုျပီး ေျမာက္ ဘက္ျခမ္းမွာ အေအးေလ်ာ့ ပါမယ္။ ေတာင္ဘက္ျခမ္းမွာ မိုးလည္းမ်ား ပါမယ္။ ကယ္လီဖိုးနီးယား ရဲ ့မိုးေခါင္ျခင္း ျပႆနာ အနည္းငယ္ပဲ ေလ်ာ့ပါးသြား ပါလိမ့္မယ္။ အယ္လ္နီညိဳ ျဖစ္စဥ္ဟာ ဒီထက္လည္း ဆိုးရြားလာနိုင္ ေသးတာမို ့ မိုးေလ၀ါသ သတင္း အခ်က္အလက္ မ်ားကို ပံုမွန္သိရွိေနဖို ့ လိုအပ္ပါေၾကာင္း ေလ့လာေရးသား တင္ျပလိုက္ရ ပါတယ္။
ရတနာပံုေန႔စဥ္ ၊ စာ(၃၂)
No comments:
Post a Comment