ျပန္လည္ေပါင္းစည္းသြားၿပီ ျဖစ္သည့္ တူရကီ-႐ုရွား ဆက္ဆံေရး

( ရွိန္းထက္ )

အေရွ႕အလယ္ပိုင္း အင္အားႀကီး ႏွစ္ႏုိင္ငံ၏ ေပၚထြက္ လာႏုိင္သည့္ စစ္ပြဲသစ္တစ္ပြဲ အျဖစ္ ထင္ျမင္ခ်က္ ေပးျခင္း ခံခဲ့ရသည့္ တူရကီ - ႐ုရွား တင္းမာမႈသည္ ေျပေလ်ာ့သြားခဲ့ၿပီ ျဖစ္ၿပီး စီးပြားေရး စီးဆင္းမႈမ်ားလည္း တစ္ေက်ာ့ျပန္လည္ စတင္လာေတာ့မည္ ျဖစ္သည္။

ႏုိဝင္ဘာ၂၄ ရက္က ISIS တို႔ကို ဗံုးႀကဲၿပီး ျပန္လာေသာ ႐ုရွား တိုက္ေလယာဥ္ Su-24 ကို ဆီးရီးယားနယ္စပ္၌ တူရကီစစ္တပ္၏ F-16 မ်ားက ပစ္ခ်ခဲ့သည္။ ႐ုရွားေလယာဥ္မွဴး တစ္ဦးေသဆံုးခဲ့ၿပီး ႐ုရွားသမၼတပူတင္ က တူရကီကို စစ္ေရးအရ တုံ႔ျပန္မႈအထိ ျပဳလုပ္ရန္ ဆိုးဆိုးရြားရြား ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ် ခဲ့သည္။ ၿပီးခဲ့သည့္ ရာစုႏွစ္မ်ားဆီကို ၾကည့္မည္ဆိုလွ်င္ လည္း ႐ုရွားႏွင့္ တူရကီတို႔သည္ ရန္သူေတာ္ ေဟာင္းႀကီးမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။

႐ုရွားတို႔သည္ ေအာ္တိုမန္ အင္ပါယာ၏ လႊမ္းမိုးမႈႏွင့္ ၿခိမ္းေျခာက္မႈကို အနည္းႏွင့္အမ်ား ခံခဲ့ရၿပီး ပင္လယ္နက္ အုပ္စုဟူ၍ ပင္လယ္နက္၌ တူရကီေရတပ္ကို ကာကြယ္ရန္ အၿမဲတမ္းတပ္ဖြဲ႕မ်ား ေစလႊတ္ခဲ့ ရသည္အထိ တူရကီတို႔ ႐ုရွားကို ၿခိမ္းေျခာက္ ႏုိင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ထိုအခ်ိန္က ထူးဆန္းစြာပင္ အတင္းမာဆံုး ႏွစ္ႏိုင္ငံၾကား စစ္မျဖစ္ခဲ့ၾကဘဲ ၿပီးဆံုးခဲ့ၾကကာ အသီးသီး အင္အား ဆုတ္ယုတ္လ်က္ အင္ပါယာမ်ား ပ်က္စီးခဲ့ၾကသည္။

ထိုသမိုင္းေၾကာင့္ ႏွစ္ႏုိင္ငံသည္ တင္းမာမႈ အျမင့္မားဆံုးသို႔ ေရာက္ရွိကာ ႐ုရွားက ဆီးရီးယား၌ ေလေၾကာင္းရန္ ကာကြယ္ေရးစနစ္ S-400 မ်ားကို ခ်ထားခဲ့သည္။ ဆီးရီးယားနယ္ထဲ ဝင္လာသည့္ တူရကီစစ္ေလယာဥ္ မွန္သမွ်ကို ပစ္ခ်မည္ဟု ႀကံဳးဝါးခဲ့သည္။ တူရကီသမၼတ အာဒိုဂန္ ကလည္း ႐ုရွားတို႔ မီးႏွင့္ကစား ေနသည္။ သူ႔ကိုယ္သူ ပ်က္စီးရာ ပ်က္စီးေၾကာင္း ႀကံစည္ေနသည္ဟ ု စကားလံုး ထိုးစစ္ဆင္ ခဲ့သည့္အျပင္ ပူတင္ ကို အ႐ႈိက္ထိေစမည့္ စကားမ်ားျဖင့္ ထပ္မံစစ္ခင္း ျပန္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ပူတင္သည္ တူရကီႏွင့္ စီးပြားေရး အရေရာ ႏုိင္ငံေရးအရပါ အဆက္အသြယ္ ျဖတ္ေတာက္ပစ္ခဲ့ၿပီး ပထမေျခာက္လ အတြင္းမွာပင္ တူရကီႏွင့္ ႐ုရွားစီးပြားေရး အရ ဆက္ဆံေရးသည္ အေမရိကန္ ေဒၚလာ ဘီလီယံႏွင့္ခ်ီ က်ဆင္းခဲ့ရသည္။ ပူတင္က တူရကီသို႔ ပ်ံသန္းေနသည့္ ေလေၾကာင္းလိုင္း မ်ားအားလံုးကို ရပ္တန္႔ခိုင္း လိုက္သည္။ ႐ုရွားျပည္တြင္းမွာ ရွိသည့္ တူရကီ ေဆာက္လုပ္ေရး ကုမၸဏီမ်ား၊ အေဆာက္အအံု အလွဆင္သည့္ ကုမၸဏီမ်ားႏွင့္ ပရိေဘာဂ ကုမၸဏီမ်ားအားလံုး ကို ရပ္တန္႔ခိုင္းခဲ့ကာ တူရကီ ႏုိင္ငံသားမ်ားကို ျပည္ေတာ္ျပန္ ခုိင္းခဲ့သည္။ ရာႏွင့္ခ်ီေသာ တူရကီကုမၸဏီမ်ား လုပ္ငန္း ရပ္တန္႔ခဲ့ရကာ တူရကီ ႏုိင္ငံသားမ်ား ႐ုရွားေျမမွ လွည့္ျပန္ခဲ့ရသည္။

တူရကီသည္ ႐ုရွား၏ အႀကီးမားဆံုး စီးပြားေရးမိတ္ဖက္ ႏုိင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံ ျဖစ္သကဲ့သို႔ တူရကီအတြက္လည္း ႐ုရွားသည္ မရွိမျဖစ္ စီးပြားဖက္ႏုိင္ငံ တစ္ႏုိင္ငံျဖစ္သည္။ တူရကီသည္ ႐ုရွားထံမွ ေရနံကို ႏွစ္စဥ္ ကုဗမီတာ ဘီလီယံႏွင့္ခ်ီကာ ဝယ္ယူရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ စီးပြားေရးအရ အဆက္အသြယ္ ျဖတ္ေတာက္ လိုက္ေသာအခါ ႐ုရွားအတြက္လည္း နစ္နာရ တူရကီ အတြက္လည္း နစ္နာခဲ့ရသည္။

The Turkish resort of Antalya has been hit hard by a decline in visitors from Russia, a key tourism market.

စြမ္းအင္က႑ အတြက္ တူရကီက ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္တုန္းက မပူပင္ခဲ့ရေပ။ ISIS တို႔၏ ေမွာင္ခိုေစ်းကြက္ က အသက္သာဆံုး ေစ်းႏႈန္းျဖင့္ ေရနံကို တူရကီတို႔ ရခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ သမၼတ အာဒိုဂန္မိသားစုပင္ ISIS ေၾကာင့္ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္းခ်ီ အျမတ္ထြက္ခဲ့ သည္ဟုပင္ ဆိုၾကေသးသည္။ ယခုေတာ့ ISIS လည္း ေရနံေမွာင္ခို လမ္းေၾကာင္း လုပ္မရေတာ့ တူရကီ၏ စြမ္းအင္က႑ အတြက္ စိုးရိမ္စရာ ျဖစ္လာသည္။ စြမ္းအင္က႑ အတြက္ ယခင္အတိုင္း ႐ုရွားကို လိုအပ္လာသည္။ ထို႔ျပင္ တူရကီခရီးသြား က႑သည္ ႐ုရွားခရီးသြားမ်ား အေပၚတြင္ အဓိကမွီခို ေနရသည့္အတြက္ ခရီးသြားဝင္ေငြ ေလ်ာ့နည္းလာသည္။ ထိုအခ်ိန္ ႐ုရွားသည္လည္း ေမွ်ာ္မွန္းထားသည့္ တ႐ုတ္ႏွင့္ ဘီလီယံရာႏွင့္ခ်ီ ကုန္သြယ္ေရး ရည္မွန္းခ်က္မ်ား ကလည္း ျပည့္မလာ၊ စစ္ဘက္ ကိုသာလိုက္ခဲ့သျဖင့္ ႏုိင္ငံစီးပြားေရး ကလည္း က်ဆင္း လာေသာေၾကာင့္ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္ စစ္အသံုးစရိတ္ ကိုပင္ ေလွ်ာ့ခ်ခဲ့ ရသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ႐ုရွားသည္ တူရကီကို ျပန္ဆက္ဆံလိုသည္။ ထိုအခ်ိန္ တူရကီတြင္ ဇူလိုင္ ၁၅ ရက္က မေအာင္ျမင္သည့္ အာဏာသိမ္းပြဲ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ႐ုရွားက အာဒိုဂန္ကို ဖုန္းဆက္ သတင္းေမးခဲ့သည္။ တူရကီ ျပည္သူမ်ားကို ခ်ီးက်ဴးစကား ဆိုခဲ့သည္။ ထိုကဲ့သို႔ဖုန္းဆက္ သတင္းေမးခဲ့သည့္ ႐ုရွား၏ အျပဳအမူသည္ တူရကီႏွင့္ ျပန္လည္ အဆင္ေျပရန္ လမ္းေၾကာင္းတစ္ခု ျဖစ္ခဲ့သည္။ ၾသဂုတ္ ၉ ရက္က အာဒိုဂန္ႏွင့္ ပူတင္ ေတြ႕ဆံုစဥ္တြင္ အာဏာသိမ္းမႈ က်ဆံုးခဲ့စဥ္က ႐ုရွား၏ ဖုန္းဆက္ သတင္းေမးမႈသည္ တူရကီကို အေလးထားမႈ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ယခင္ ဆက္ဆံေရးအတိုင္း ႏွစ္ႏုိင္ငံၾကားတြင္ ရွိေနေသးသည့္ ျပယုဂ္တစ္ခုအျဖစ္ ျမင္ေၾကာင္း ဆိုခဲ့သည္။ 

ထိုဖုန္းမဆက္ခင္ က အာဒိုဂန္ သည္ ႐ုရွားကို ၄င္းတုိ႔ပစ္ခ်ခဲ့သည့္ တိုက္ေလယာဥ္ အတြက္ ေလ်ာ္ေၾကးေပးမည္၊ မွားယြင္း ပစ္ခ်ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္ စသည္ျဖင့္ ေတာင္းပန္မႈ ဆန္ဆန္စကား ဆိုခဲ့ေသာေၾကာင့္ ႐ုရွားက

တူရကီကို အာဏာသိမ္းမႈ က်ဆံုးၿပီးေနာက္ ဖုန္းဆက္ေမးျခင္း ျဖစ္သည္ဟု လည္း ႏိုင္ငံေရးေလ့လာသူ မ်ားက ဆိုၾကသည္။

မည္သို႔ပင္ဆိုေစ တူရကီႏွင့္ ႐ုရွားတို႔သည္ ကိုင္းကြၽန္းမွီ ကြၽန္းကိုင္းမွီ ျဖစ္သည္။ တူရကီကလည္း စီးပြားေရးအရ ႐ုရွားကို လိုသည္။ ႐ုရွားကလည္း တူရကီကို လိုသည္။ တစ္ဖက္တြင္ စစ္ဘက္ဆုိင္ရာ အရလည္း ISIS ကိုတုိက္ရန္ ႐ုရွားတို႔ နယ္စပ္စည္းမ်ဥ္း မ်ားက စိတ္ခ်ရသည့္ တူရကီစစ္တပ္ ကို အလိုရွိသည္။ အာဒိုဂန္က ပူတင္၏ ေမြးရပ္ေျမ စိန္႔ပီတာစဘတ္ၿမိဳ႕သို႔ သြားေရာက္ကာ ပူတင္ႏွင့္ေတြ႕ၿပီး သူ၏ ေလးစားသမႈကို ျပသခဲ့သည္။ 

ပူတင္ကလည္း သူ၏ခရီးသြား ပိတ္ပင္မႈမ်ားကို ခ်က္ခ်င္းဖယ္ရွားကာ ႏွစ္ႏိုင္ငံ ဆက္ဆံေရးကို ျပန္လည္စတင္မည္ဟု ဆိုခဲ့သည္။ တူရကီတို႔ ႐ုရွားေလယာဥ္ ပစ္ခ်ခဲ့အၿပီး ႐ုရွားမွ တူရကီသို႔ ခရီးသြားဝင္ေရာက္ မႈမွာ ၈ဝ ရာခုိင္ႏႈန္းအထိ က်ဆင္းခဲ့ကာ ႐ုရွားသို႔ တူရကီ၏ အစားအစာ တင္ပို႔မႈမွ ဝင္ေငြ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္း ၈ဝဝ ေက်ာ္ က်ဆင္းခဲ့ရသည္။

ထို႔ေၾကာင့္ တင္းမာမႈမ်ားကို ဆုပ္ကိုင္သည့္ ႏွစ္ႏုိင္ငံသည္ မည့္သည့္ အက်ဳိးအျမတ္မွ မရရွိဘဲ အက်ဳိးယုတ္ခဲ့ေၾကာင္း သတိထားမိ ခဲ့ၾကသည္။ တူရကီ၏ စီးပြားေရး ရည္မွန္းခ်က္သည္ EU သို႔ဝင္ေရာက္ၿပီး ကုန္သြယ္ေရးမ်ား ျပဳလုပ္လိုျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ယခုအခ်ိန္ထိ EU သည္ တူရကီကိုဝင္ခြင့္ မေပးေသးေပ။ တူရကီ၏ ဆိုက္ပရပ္စ္ကို က်ဴးေက်ာ္ျခင္း ကဲ့သို႔ အရိပ္မည္းမ်ားက ရွိေနခဲ့ေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။ ယခု EU မွ အဂၤလန္ႏုိင္ငံ ခြဲထြက္သြားျခင္းသည္ တူရကီအတြက္ EU သို႔ဝင္ေရာက္ရန္ အခြင့္အေရး ရသြားခဲ့ေသာ္လည္း မည္သည့္ အခ်ိန္မွ ေခၚယူမည္ မသိသည့္ EU အဖြဲ႕ဝင္အတြက္ တူရကီ မမိုက္ရဲေသးေပ။ အကယ္၍ ယခုပင္ EU က တူရကီကိုေပးဝင္ ပါက ႐ုရွားႏွင့္ စီးပြားေရးအရ မဆက္သြယ္ ရလည္း တူရကီတို႔ စိတ္ပ်က္မည္ မဟုတ္ေပ။ သို႔ေသာ္လည္း EU က ေခၚမည္၊ မေခၚမည္ မေသခ်ာသည့္ အခ်ိန္ ႐ုရွားကို အဆက္အသြယ္ ျဖတ္လွ်င္ တူရကီတို႔ ဆံုး႐ႈံးရမွာ က်ိန္းေသသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အာဒိုဂန္ က ႐ုရွားကို မခြာေသးဘဲ ေသခ်ာသည့္ အရာတစ္ခုကို အရင္ဆုပ္ကိုင္ ထားၿပီး သူ႔စီးပြားေရးကို ထိန္းသိမ္းေနျခင္း ျဖစ္သည္။

တစ္ဖက္တြင္ ႐ုရွားႏွင့္ေပါင္းလွ်င္ သူ႔အတြက္ စီးပြားေရးအရေရာ စစ္ေရးအရပါ နစ္နာစရာ မရွိေပ။ ပို၍ပင္ အေထာက္အကူ ရလိမ့္မည္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ တူရကီတို႔ ႐ုရွားႏွင့္ျပန္လည္ အဆင္ေျပ ႏုိင္မည့္လမ္းေၾကာင္း မ်ားကို စေပးခဲ့ျခင္း ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသား လိုက္ရပါသည္။

ျမ၀တီေန႔စဥ္ ၊ စာ(၂၄)